 |
| Leonid Afremov, Colorful Avenue |
Natura jest świątynią, kędy słupy żywe
Niepojęte nam słowa wymawiają czasem.
Człowiek śród nich przechodzi jak symbolów lasem,
One mu zaś spojrzenia rzucają życzliwe.
Jak oddalone echa, wiążące się w chóry,
Tak sobie w tajemniczej, głębokiej jedności,
- Wielkiej jako otchłanie nocy i światłości -
Odpowiadają dźwięki, wonie i kolory.
Są aromaty świeże jak ciała dziecinne,
Dźwięczne i niby łąki zielone: są inne,
Bogate i zepsute, silne, triumfalne,
Które się rozlewają w światy idealne,
Jak ambra, benzoina, jako piżma wonie,
Gdzie duch przenika zmysły i wzajem w nich tonie.
Charles Pierre Baudelaire, Oddźwięki
Synestezja
1. w psychologii: zdolność kojarzenia ze sobą wrażeń odbieranych przez
różne zmysły, np. zapachów ze smakami, dźwięków z kolorami
2. w literaturze: środek stylistyczny polegający na przypisywaniu jakiemuś zmysłowi wrażeń odbieranych innym zmysłem
Źródło: Słownik SJP, www.sjp.pl/synestezja [dostęp: 18.09.2013]
Synestezja
barwne słyszenie, chromestezja,
rodzaj synestezji; zdolność do trwałego kojarzenia słuchowych wrażeń
(postrzeżeń) dźwięków o określonej wysokości z wyobrażeniami
odpowiednich barw;
2013]
Synestetyczny lit. zwł. w poezji - działający na wyobraźnię niezwykłymi skojarzeniami wrażeń różnych zmysłów; por. A noir, E blanc...
Źródło: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego, www.slownik-online.pl/kopalinski [dostęp: 18.09.2013]
Synestezja (gr. synaísthesis – równoczesne postrzeganie od sýn – razem i aísthesis – poznanie poprzez zmysły) w psychologii – stan lub zdolność, w której doświadczenia jednego zmysłu
(np. wzroku) wywołują również doświadczenia charakterystyczne dla
innych zmysłów, na przykład odbieranie niskich dźwięków wywołuje
wrażenie miękkości, barwa niebieska odczuwana jest jako chłodna, obraz
litery lub cyfry budzi skojarzenia kolorystyczne itp.
Istnieją dwie teorie tłumaczące owo zjawisko. Według teorii Simona Baron-Cohena
u osób doświadczających synestezji mogą występować dodatkowe połączenia
w mózgu, które łączą obszary normalnie ze sobą niepołączone. Druga
teoria mówi, że liczba połączeń synaptycznych
jest taka sama, a mieszanie się odbieranych doświadczeń wynika z tego,
iż zachwiana jest równowaga pomiędzy hamowaniem i wyciszaniem
docierających impulsów w mózgu.
Synestezja w literaturze – środek stylistyczny polegający na
przypisywaniu jakiemuś zmysłowi wrażeń odbieranych innym zmysłem.
Szczególne znaczenie miała w literaturze symbolizmu, w korespondencji sztuk.
Barwne słyszenie
Stosunkowo najczęściej spotykane jest "barwne słyszenie", które
polega na tym, że dźwięki lub współbrzmienia wywołują wrażenia barwne,
bądź barwy - dźwięki. Synestetami byli m.in.: Nikołaj Rimski-Korsakow, Salomon Szereszewski, Vladimir Nabokov, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Franciszek Liszt, Olivier Messiaen, a są Marta Ptaszyńska, Chris Urbanowicz i John Mayer.
Skojarzenia tonacji z barwami z zasady są jednak różne. Oto
przykładowe skojarzenia rosyjskiego kompozytora z przełomu XIX i XX
wieku, Nikołaja Rimskiego-Korsakowa:
- C-dur: biały,
- G-dur: brązowozłoty, jasny,
- D-dur: żółty, słoneczny,
- A-dur: jasnoróżowy,
- E-dur: szafirowy, błyszczący,
- H-dur: granatowy, ponury,
- Fis-dur: szarozielony,
- Des-dur: mroczny, gorący,
- As-dur: siwo-fioletowy,
- Es-dur: mroczny, błękitnoszary,
- F-dur: zielony.
Wbrew wieloletniemu przekonaniu o tym, że Aleksandr Skriabin obdarzony był zdolnością "barwnego słyszenia", nie ma na to dowodu.
