poniedziałek, 26 maja 2014

Suszka


Suszka kołyskowa należąca do Artura Rubinsteina. Pałac Izraela Poznańskiego


Suszka - przyrząd biurowy mający formę przycisku, służący do usuwania nadmiaru atramentu oraz osuszania świeżo napisanego tekstu.

Można wyróżnić kilka odmian suszki:
-  rolkową – walec powleczony bibułą osadzony jest w obudowie ułatwiającej osuszanie,
- kołyskową – bibuła przymocowana jest do zaokrąglonej części, z drugiej strony, płaskiej znajduje się uchwyt.
- wariacje powyższych – np. zawierające sztuczny kamień pochłaniający atrament lub taśmy z tkaniny zamocowane na wałkach.

Przed popularyzacją bibuły, schnięcie atramentu przyśpieszano posypywaniem tekstu drobnym piaskiem. Ten umieszczano w pojemniku przypominającym solniczkę.

Mianem suszki określane są również:
1. Emulgatory przyśpieszające schnięcie olejów, farb olejnych i pokostów (sakatywa).
2. W żeglarstwie: rodzaj mopa wykonanego z rozplecionych lin, służący do zbierania wody z pokładu.
3. Obumarłe drzewo.

Suszka określana jest błędnie mianem bibularza.


Opracowano za:
1. Słownik Języka Polskiego PWN, www.sjp.pwn.pl/slownik/2525433/suszka [dostęp: 26.05.2014] 
2. Słownik Języka Polskiego SJP, www.sjp.pl/suszka [dostęp: 26.05.2014]
3. Wikipedia, www.pl.wikipedia.org/wiki/suszka [dostęp: 26.05.2014]

czwartek, 22 maja 2014

Sztylpy


Sztylpy wraz z butami do jazdy konnej


Sztylpami nazywane są cholewki zakładane na krótkie buty, chroniące łydkę i kostkę (dawniej również goleń) podczas jazdy konnej. Sztylpy wykonane są ze skóry, sztruksu lub zamszu. By zapewnić komfort jazdy, wewnętrzna strona pogrubiona jest bawełną. Cholewki zapinane są na guzik lub zamek, ozdobniejsze wersje - na haftkę.
Sztylpą nazywana jest również forma mankietu zakładanego np. na mundur (patrz: zdjęcie niżej).

Etymologia: Stulpe 'sztylpa; mankiet' od stülpen 'odwrócić na drugą stronę; zakładać; wcisnąć'1.

Policjant ruchu drogowego (w NRD), który nosi białe 
sztylpy, aby jego ruchy ramion były lepiej widoczne 
podczas kontroli ruchu.


Opracowano za:
1. Słownik Języka Polskiego PWN, www.encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4010182 [dostęp: 22.05.2014]
2. Słownik Języka Polskiego SJP, www.sjp.pl/sztylpy [dostęp: 22.05.2014]
3. Wikipedia, www.pl.wikipedia.org/wiki/Sztylpy [dostęp: 22.05.2014]
Cyt. za:
1. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego, www.slownik-online.pl/kopalinski...[dostęp: 22.05.2014]

środa, 21 maja 2014

Monidło


Przykład monidła ślubnego z lat 70. ubiegłego wieku


Monidło 
wyretuszowane, podkolorowane zdjęcie, zwykle ślubne1.

Charakterystyczną cechą tego zazwyczaj czarno-białego obrazu były podkolorowania - na czerwono usta i lazurowoniebieskie oczy. Inne detale były retuszowane. Często postaciom domalowywano bardziej kosztowne stroje.

Monidła po raz pierwszy pojawiły się w XIX wieku w Polsce jako tańsza alternatywa tradycyjnych portretów, które z powodu zdecydowanie wyższej ceny były popularne jedynie w zamożniejszych warstwach społeczeństwa. Monidła natomiast rozpowszechniły się wśród mniej zamożnych warstw, szczególnie wśród chłopów. Po II wojnie światowej straciły na popularności i z czasem stały się synonimem kiczu2.

Etymologia: wyraz rodzimy, utworzony według produktywnego modelu słowotwórczego: „czasownik + -idło” (por. formacje analogiczne: czernidło, kadzidło, kropidło, mazidło, także malowidło, mamidło). Współczesne monidło jest w pewnym sensie wariantem fonetycznym starego wyrazu mamidło. Formacja ta została bowiem utworzona od czasownika monić – znanego bardziej jako manić lub mamić – formantem -idło. W znaczeniu ogólnym, strukturalnym monidło to ‘coś, co zachwyca, pociąga’, także ‘zwodzi, łudzi, mami’3.

Monidło stanowi osnowę akcji opowiadania Jana Himilsbacha oraz nakręconego na jego podstawie filmu Antoniego Krauzego z 1969 roku (zamieszczony poniżej). Nazwa nagrody głównej wręczanej od 2008 roku podczas festiwalu Jana Himilsbacha w Mińsku Mazowieckim również nosi nazwę Monidło4.




Cyt. za:
1. Słownik Języka Polskiego SJP, www.sjp.pl/monidło [dostęp: 21.05.2014]  
2. Wikipedia, www.pl.wikipedia.org/wiki/Monidło [dostęp: 21.05.2014]
3. Poradnia językowa PWN, www.poradnia.pwn.pl/lista.php?id=10799 [dostęp: 21.05.2014]
4. Wikipedia, www.pl.wikipedia.org/wiki/Monidło [dostęp: 21.05.2014]

wtorek, 20 maja 2014

Fanfaronada


Fanfaronada to tendencja do samochwalstwa, zuchwałości, czy popisywania się swoją odwagą.

Fanfaron jest osobą pyszna, samolubną, zarozumiałą, pretensjonalną.

Etymologia: fr. fanfaronnade "chełpliwość" od fanfaron 'jw.' z hiszp. fanfarrón 'jp.'

Synonimy: chełpliwość, popisywanie się, gwiazdorstwo, zadufanie.



Opracowano za:
1. Internetowy słownik synonimów języka polskiego online „Synonim.net”, www.synonim.net/synonim/fanfaronada  [dostęp: 20.05.2014]
2. Słownik Języka Polskiego PWN, www.sjp.pwn.pl/slownik/2557486/fanfaronada [dostęp: 20.05.2014]
3. Słownik Języka Polskiego SJP, www.sjp.pl/fanfaronada [dostęp: 20.05.2014]
4. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego, www.slownik-online.pl/kopalinski... [dostęp: 20.05.2014]

niedziela, 18 maja 2014

Rwetes


Hałas towarzyszący wykonywaniu czegoś w pośpiechu, rezultat bieganiny.  

Synonimy: galimatias, harmider, rozgardiasz. 



Opracowano za:
1. Słownik Języka Polskiego PWNwww.sjp.pwn.pl/slownik/rwetes [dostęp: 19.05.2014]
2. Słownik Języka Polskiego SJPwww.sjp.pl/rwetes [dostęp: 19.05.2014]